Jizzax shahri Oʻzbekistonning markaziy qismida, Zarafshon vodiysining sharqiy chekkasida joylashgan boʻlib, boy va qadimiy tarixga ega.

Jizzaxning nomi

Jizzax shahri dastlab "Dizak" deb atalgan. Turkiy tilda "diz" qalʼa maʼnosini bildiradi. "Diza" soʻziga qoʻshimcha harf qoʻshilib, "dizak" – kichik qalʼa, kichik qoʻrgʻon yoki qoʻrgʻoncha maʼnolarini bildirgan.

Qadimgi davrlar

Jizzax hududi qadimda Ustrushona davlati tarkibiga kirgan va Burnakad (Baxmal), Xarkana (Gʻallaorol) va Fekion (Jizzax) kabi tumanlarni oʻz ichiga olgan.

Islom davri

VII–VIII asrlarda arablar tomonidan bosib olinganidan soʻng, islom madaniyati keng tarqaldi. Bu davrda shahar ilm-fan, hunarmandchilik va madaniyat markaziga aylangan. Somoniylar davrida Jizzaxdan Buxoro–Toshkent, Jizzax–Fargʻona, shuningdek, Eron va Kavkazni Markaziy Osiyo orqali Moʻgʻuliston va Xitoy bilan bogʻlovchi karvon yoʻllari oʻtgan.

Amir Temur va Temuriylar davri

XIV–XV asrlarda Amir Temur va temuriylar davrida Jizzax mintaqaning muhim shaharlaridan biri boʻlib, harbiy va strategik jihatdan katta ahamiyat kasb etdi. Shahar atrofidagi hosildor yerlar va suv resurslari uni iqtisodiy jihatdan ham muhim markazga aylantirdi.

Rossiya imperiyasi davri

1866-yilda Jizzax Rossiya imperiyasi tomonidan bosib olinib, Turkiston general-gubernatorligi tarkibiga kiritildi. Bu davrda shahar iqtisodiy va madaniy jihatdan oʻzgarishlarga uchradi. Shahar 1866-yil 12–18-oktyabrda rus bosqinchilari tomonidan toʻpga tutilib, vayronaga aylantirilgan.

Sovet davri

Sovet hokimiyati yillarida Jizzaxda sanoat korxonalari qurilib, qishloq xoʻjaligi rivojlantirildi. 1930-yilda ohak zavodi, 1932-yilda shahar elektr stansiyasi, 1942-yilda paxta zavodi, 1943-yilda qishloq xoʻjaligi mashinalarini taʼmirlaydigan zavod, 1949-yilda yogʻ-pishloq zavodi, 1960-yilda binokorlik materiallari kombinati ishga tushdi.

Mustaqillik davri

1991-yilda Oʻzbekiston mustaqillikka erishgach, Jizzax viloyatning maʼmuriy, iqtisodiy va madaniy markazi sifatida rivojlanishda davom etdi. Shahar infratuzilmasi yangilandi, yangi sanoat korxonalari va madaniy muassasalar barpo etildi.