Abdulla Qahhor (1907 yil 17 sentyabr – 1968 yil 25 may) o‘zbek adabiyotining buyuk namoyandalaridan biri hisoblanadi. U faqat o‘z asarlari orqali emas, balki o‘zbek nasridagi realizm, tanqidiy ruh va xalq hayotiga yaqin ijod uslubi bilan ham adabiyot tarixida o‘chmas iz qoldirdi.
Abdulla Qahhorning to‘liq ismi Abdulla Qahhorovich Qahhorov bo‘lib, u Farg‘ona viloyatining Qo‘qon shahrida tug‘ilgan. Uning bolaligi xalqning turmushi, kambag‘allik va ijtimoiy muammolar bilan uzviy bog‘liq bo‘lib o‘tgan. Ana shu muhit yozuvchi dunyoqarashi va ijodiy yo‘nalishining shakllanishida katta ahamiyatga ega bo‘ldi.
Qahhor asarlarida asosan oddiy xalq hayoti, ularning orzu-umidlari, og‘ir mehnati va ijtimoiy muammolari tasvirlanadi. Uning nasriy ijodida hayotiy tafsilotlarni haqqoniy aks ettirish, yumor va satira orqali jamiyatdagi kamchiliklarni ko‘rsatish ustuvor o‘rin tutadi.
Eng mashhur asarlari:
- “Sarob” – 1934 yilda yozilgan roman bo‘lib, yozuvchiga katta shuhrat keltirdi. Asarda jamiyatdagi ziddiyatlar, orzular va xayollar tasvirlanadi.
- “Singan oy” – qissa.
- “Opa-singillar” – drama.
Shuningdek, uning ko‘plab hikoya va ocherklari ham xalq orasida keng o‘qilgan. Qahhor o‘z ijodi bilan o‘zbek adabiyotida realizm an’analarini mustahkamladi, inson xarakterini chuqur va o‘tkir tarzda ifodalashga e’tibor qaratdi.
Abdulla Qahhor nafaqat yozuvchi, balki jamoat arbobi sifatida ham faoliyat olib bordi. U turli adabiy tashkilotlarda ishlagan va yosh ijodkorlarni qo‘llab-quvvatlagan. Uning tanqidiy maqolalari, adabiyot va san’at haqidagi fikrlari ham katta ahamiyatga ega.
Qaysi adabiy tashkilotlarda ishlagan
- 1924-1926 yillarda u Qo‘qon davlat komsomol komitetida ishlagan.
- Keyinchalik Tashkentdagi „Qizil O‘zbekiston“ (Қизил Ўзбекистон) gazetasi tahririyatida ishlagan.
- 1934-1938 yillarda «Sovet Adabiyoti» jurnalida mas’ul kotib lavozimida faoliyat yuritgan.
- 1938-1939 yillarda Hamza nomidagi Oʻzbek akademik drama teatrining adabiy bo‘limiga rahbarlik qilgan.
Abdulla Qahhor yozuvchi sifatida oʻzbek tilini nozik his etuvchi va uning boy imkoniyatlaridan mahorat bilan foydalanuvchi qalamkash edi. U oʻzining nasriy asarlarida ham, komediyalarida ham tildan foydalanish va ona tilining cheksiz imkoniyatlarini namoyish etishning ajoyib namunalarini berdi va oʻz ijodi bilan oʻzbek tili oʻzbek adabiy tilining kamol topishiga ulkan hissa qoʻshdi. Abdulla Qahhor hayotining soʻnggi kunlarida shoʻro jamiyatida shaxsga sigʻinishning avj olishi orqasida yuz bergan fojialarni tasvirlovchi „Zilzila“ qissasi ustida ish olib bordi. Lekin uni tugata olmadi.
Abdulla Qahhor tarjimon sifatida ham mashhur. U Pushkin, Lev Tolstoy, Gogol, Anton Chexov asarlarini oʻzbek tiliga tarjima qilgan. Ayni paytda Abdulla Qahhor asarlari rus, ukrain, belorus, qozoq, qirgʻiz, tojik, qoraqalpoq kabi tillarga tarjima qilingan. Uning ayrim hikoyalari esa ingliz, nemis, fransuz, chex, polyak, bolgar, rumin, arab, hind, vetnam tillarida chop etilgan.
Abdulla Qahhor umrining oxirlarida davolanish uchun Moskvaga boradi va oʻsha yerda 1968-yil 25-may kuni vafot etadi. Toshkentdagi Chigʻatoy qabristoniga dafn etilgan.