O‘zbek tili — milliy g‘ururimiz va ma’naviyatimiz timsoli

21.10.2025 10:00
1175

O‘zbek tili - qadimiy tarixga, so‘z boyligiga va o‘ziga xos ohangdorlikka ega bo‘lgan til. U turk tillari oilasining qarluq guruhiga mansub bo‘lib, uning eng yaqin qarindoshi uyg‘ur tili hisoblanadi. O‘zbek tili nafaqat aloqa vositasi, balki xalqning ruhini, tafakkurini va madaniyatini aks ettiruvchi boy merosdir.

 

1989-yilda o‘zbek tili O‘zbekiston Respublikasining davlat tili maqomini oldi. Bugungi kunda u nafaqat mamlakat ichida, balki butun dunyo bo‘ylab 60–70 million inson tomonidan qo‘llaniladi. Shu jihatdan, o‘zbek tili Markaziy Osiyodagi eng ko‘p so‘zlashuvchi turk tili sanaladi.

 

O‘zbek tili tarixida uch xil yozuv tizimi qo‘llanilgan: arab yozuvi, kirill yozuvi va lotin yozuvi. Hozirda rasmiy yozuv sifatida lotin alifbosi qo‘llanadi. Tilning ilk yozma yodgorliklari orasida “Qutadg‘u bilig” (Yusuf Xos Hojib) va “Devonu lug‘otit turk” (Mahmud Koshg‘ariy) asarlari alohida o‘rin tutadi.

 

Buyuk mutafakkir Alisher Navoiy o‘z asarlari bilan o‘zbek tilini yuksak badiiy darajaga ko‘tardi. U o‘zbek adabiy tilining asoschisi sifatida tan olingan. Navoiy turkiy tilni “adabiyot tili” maqomiga olib chiqib, o‘zbek xalqining madaniy o‘zligini mustahkamladi.

 

O‘zbek tili grammatik jihatdan juda o‘ziga xosdir: unda jins kategoriyasi mavjud emas, ya’ni “u” so‘zi erkak va ayol uchun bir xil qo‘llanadi. Gap tuzilishida S–O–V (ega–to‘ldiruvchi–kesim) tartibi ustun: “Men kitob o‘qidim.” Shuningdek, fonetik uyg‘unlik (singarmonizm) to‘liq bo‘lmasa-da, qisman saqlanib qolgan.

 

O‘zbek tilining uchta asosiy lahjasi mavjud: qarluq lahjasi (adabiy til asosi), o‘g‘uz va qipchoq lahjalari. Bugungi adabiy o‘zbek tilida 600 mingdan ortiq so‘z ishlatiladi. Bu o‘zbek tilining boyligi, rivojlanganlik darajasi va xalq tafakkurining kengligidan dalolat beradi.

 

O‘zbek tili - xalqimizning tarixiy xotirasi, ma’naviy poydevori va mustaqillik ramzidir. Uni bilish, asrash va rivojlantirish - har bir o‘zbekistonlikning muqaddas burchidir. Chunki til - bu shunchaki so‘zlar majmui emas, balki millatning yuragi va ruhi, uning o‘zligidir.

 

Ijtimoiy tarmoqlarda ulashing
Izoh qoldirish uchun tizimga kiring Kirish